تهدید معادن برای بافت تاریخی ندوشن

“نویسنده: هیفاء پردل/ یزد – خبرنگار همشهری”
بافت تاریخی ندوشن از جمله بافت‌های تاریخی با ارزش استان است که به ثبت ملی رسیده و دارای ارزش و قدمتی مربوط به سه دوره ایلخانی، قاجاریه و صفویه است…
بافت تاریخی ندوشن از جمله بافت‌های تاریخی با ارزش استان است که به ثبت ملی رسیده و دارای ارزش و قدمتی مربوط به سه دوره ایلخانی، قاجاریه و صفویه است. این بافت تاریخی دارای بیش از ۲۵۰‌ بنا شامل حمام، مسجد، حسینیه و خانه‌های تاریخی، برج و بارو، ساباط و سازه‌های آبی است اما به جای این‌که از ظرفیت گردشگری و طبیعی این منطقه بهره‌گیری شود، این منطقه قربانی رونق اقتصادی و توسعه بی‌رویه معادن شده است.
توسعه معادن و تخریب مناظر تاریخی و طبیعی :
یک فعال میراث فرهنگی با اشاره به شروع به فعالیت یک معدن در نزدیک منطقه طبیعی و منحصر به فرد ندوشن می‌گوید: ندوشن با وجود آثار تاریخی بسیاری که دارد قربانی توسعه اقتصادی و معادن شده است؛ به گونه‌ای که هیچ نظارتی بر فعالیت معادن در کنار بافت‌های تاریخی نمی‌شود.
«فضل الله رحیمیان» می‌افزاید: چشمه‌های آهکی دره شور ندوشن از پدیده‌های نادر و بسیار ارزشمند محیط زیستی و میراث فرهنگی و طبیعی کشور است که به‌تازگی تحت عنوان بهره‌برداری از یک معدن در معرض آسیب جدی قرار گرفته است.
به گفته وی، همچنین به بافت ندوشن رسیدگی نشده و این بافت مورد مرمت و بهسازی نیز قرار نگرفته است ضمن این‌که ساخت و سازهای غیرمجاز، باعث تخریب بخش از آب انبار «شاه‌عباسی» و برج با ارزش آن شده است.
رحیمیان ادامه می‌دهد: همزمان با آغاز ماه مبارک رمضان، بهره‌برداری از معدن جدید دیگری در چشم‌انداز حاشیه جاده و محدوده ثبتی آبشار سفیده که از لحاظ پوشش گیاهی، از متراکم‌ترین مناطق مسیر «ندوشن-میبد» به شمار می‌رود، سبب نگرانی دوستداران میراث فرهنگی شده است در حالی که به نظر می‌رسد این نوع عملکرد با چراغ سبز نهادهایی است که مسئولیت نگهداری از آثار تاریخی را بر‌عهده دارند.
توسعه صنعتی و تخریب بافت تاریخی :
یک استاد رشته معماری و شهرسازی که مطالعات زیادی روی بافت تاریخی ندوشن داشته، معتقد است که منطقه طبیعی و همچنین بافت تاریخی ندوشن منطقه‌ای ویژه است و از گذشته تاکنون راه ارتباطی به تهران، اصفهان و خراسان رضوی بوده است.
«محمد رضایی» می‌افزاید: از دوره پهلوی تاکنون این راه دستخوش تغییراتی شده است به گونه‌ای که می‌توان شاهد تخریب بافت تاریخی و طبیعت ندوشن با دگرگونی‌های اخیر و توسعه صنعتی سریع منطقه بود؛ در حالی که این منطقه از سکونتگاه‌های مهم پلنگ ایرانی به شمار می‌رود.
وی با بیان این‌که ندوشن دارای ارتفاع زیادی از سطح دریاست، ادامه می‌دهد: این ویژگی منحصر‌به‌فرد ندوشن، موجب رشد انواع گیاهان دارویی و پوشش گیاهی مناسب در این منطقه می‌شود ولی به دلیل بهره‌برداری بی‌مورد از معادن در این منطقه می‌توان گفت که زیستگاه پلنگ آسیایی و همچنین پوشش گیاهی منطقه به خطر افتاده است.
این استادیار دانشگاه با اشاره به این‌که ندوشن در بین دره و کوهی به نام «کوه بلند» قرار گرفته است، اظهار می‌کند: روبه‌روی این دامنه منطقه‌ای به نام سفیده واقع شده است که پدیده‌های کم نظیری مانند چشمه‌های تراورتن و سازندهای مختلف از دوران اول تا چهارم زمین شناسی در آن قرار دارد.
وی با اعلام این‌که بخش حصار و دروازه‌ و برج‌های آن در سال ۸۳ در طرح میراث فرهنگی به‌طور کامل و نه‌جزئی به ثبت آثار ملی کشور رسیده است، می‌گوید: در حال حاضر هرگونه ساخت و ساز در محدوده این بافت تاریخی طبق قوانین میراث انجام می‌شود و چنین عملیاتی باید با مجوز میراث فرهنگی انجام شود.
تخریب خانه‌های با ارزش ایلخانی :
استاد معماری و شهرسازی دانشگاه یزد با بیان این‌که در این بافت تاریخی، خانه‌هایی وجود دارد که دارای قلعه و برج و بارو است، می‎گوید: ارزش برخی از این خانه‌ها از خانه‌های بافت تاریخی یزد هم بیشتر است و دارای ویژگی خاصی هستند.
رضایی ادامه می‌دهد: در شهر یزد خانه‌ها مربوط به دوره صفویه است، در حالی که در ندوشن خانه‌ها به لحاظ قدمت بیش از ۷۰۰ سال عمر دارند و ۴صفه‌ای هستند؛ این خانه‌ها تاکنون از حوادث طبیعی مصون مانده‌اند ولی اکنون با ساخت و سازهای غیر مجاز در شرف تخریب هستند.
وی می‌‌افزاید: به جز بی‌توجهی در حوزه حفظ و نگهداری و مرمت از سوی مسئولان و همچنین اختصاص‌نیافتن اعتباری مشخص برای مرمت و نگهداری این بافت با ارزش، حتی در بحث توسعه توریسم و گردشگری نیز اقدامی اساسی برای این بافت انجام نشده است. این استادیار هشدار می‌دهد که اگر مسئولان جلوی توسعه معادن و ساخت و سازها را نگیرند، بافت تاریخی ندوشن با همه چشم اندازهای زیبای آن تخریب می‌شود و در واقع تیشه به فرهنگ و هویت خود زده‌ایم.
چراغ سبز میراث فرهنگی به فعالیت بعضی معادن :
اما بخشدار ندوشن در گفت و گو با همشهری درباره تخریب بافت تاریخی ندوشن می‌گوید: ساخت‌و‌سازهای انجام شده در محدوده بافت تاریخی ندوشن اغلب مجوز قانونی دارند و به‌تازگی شورای شهر ندوشن جلوی بعضی تحرکات غیرقانونی در این بافت را گرفته است.
«فرزین خادمی» می‌افزاید: معادن زیادی در ندوشن وجود دارد که بعضا در محدوده بافت تاریخی قرار دارند و با مجوز میراث فرهنگی فعالیت می‌کنند؛ حال سوال اینجاست که اگر این معادن باعث تخریب بافت می‌شوند و در محدوده حریم ثبتی فعالیت می‌کنند چرا میراث فرهنگی مجوز فعالیت آنها را تایید کرده است؟
به گفته وی با پیگیری فرمانداری در گذشته ۲‌معدن تعطیل شده است اما برخی از معادن با طی کردن روال قانونی، فعالیت خود را از ۵ سال پیش شروع کرده‌اند. خادمی‌‌ در این گفت و گو قول مساعد می‌دهد که فعالیت معدن جدید پیگیری و در صورت غیر قانونی بودن جلوی فعالیت آن گرفته می‌شود. بخشدار ندوشن همچنین در خصوص ساخت و ساز غیر مجاز در محدوده بافت تاریخی می‌گوید: هر گونه ساخت و ساز غیر مجاز باید از مجاری شهرداری پیگیری شود.
وی ادامه می‌دهد: البته باید توجه داشت که فعالیت معدن و همچنین ساخت و سازها دارای یک فرایند قانونی است و طبق نقشه راه میراث فرهنگی انجام می‌شود پس اگر این ساخت و سازها برای بافت تاریخی مضر است باید میراث فرهنگی هم به بافت تاریخی ندوشن توجه ویژه‌ای داشته باشد.
میراث فرهنگی نیازمند همکاری دیگر دستگاه‌ها :
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان می‎گوید: میراث فرهنگی به‌تنهایی نمی‌تواند هیچ اقدامی در زمینه تخریب، ساخت و سازهای غیر مجاز و توسعه معادن انجام دهد و بر همین اساس باید همه دستگاه‌ها در این زمینه همکاری کنند.
«محمد مهدی شرافت» می‌افزاید: با شروع فعالیت انجمن‌های میراث فرهنگی، اقدامات خوبی برای حفظ و نگهداری بناهای تاریخی انجام شده است و بخشدار ندوشن هم که ریاست یکی از این انجمن‌ها را برعهده دارد، می‌تواند با کمک اعضای این انجمن برای بافت تاریخی اقدام اساسی انجام دهد.
وی ادامه می‌دهد: بافت تاریخی، ۴۰ درصد وسعت شهر ندوشن را در برگرفته است و باید یک نمایندگی مستقل با نیروی مناسب اداری که در شأن بافت تاریخی باشد برای رسیدگی به مشکلات و مسائل آن در نظر گرفته شود ولی به دلیل نبود اعتبارات و کمبود نیروی انسانی در حال حاضر هیچ اقدامی‌ ‌نمی‌‌‌توان انجام داد. شرافت با تاکید بر این‌که ندوشن در حوزه گردشگری و طبیعت‌گردی ظرفیت‌های مناسبی دارد می‌گوید: دوستداران میراث فرهنگی هم می‌توانند اقدام‌های مناسبی برای توسعه گردشگری این منطقه انجام دهند. وی با اشاره به اینکه، این منطقه بکر به دلیل توسعه معادن در حال تخریب است، می‌افزاید: شخصا اقدام زیادی برای جلوگیری از فعالیت معادن انجام داده‌ام به‌طوری‌که با کمک مسئولان جلوی فعالیت معدن توران پشت گرفته‌شد.
مدیرکل اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ادامه می‌دهد: چشمه‌های زیبای آهکی این منطقه می‌تواند یک میراث زمین شناسی باشد اما اگر اقدامی در این حوزه‌ها ‌‌انجام نشود چشمه‌ها و طبیعت بکر ندوشن با فعالیت این معادن تخریب خواهد شد.

کاربرانی که این مطلب را پسندیده اند: